Με την πρόσφατη κωδικοποίηση της νομοθεσίας περί προστασίας των αρχαιοτήτων και της εν γένει πολιτιστικής κληρονομιάς που έγινε με το νόμο 4858/2021 κωδικοποιήθηκαν οι διατάξεις που προβλέπουν τη δέσμευση ενός ακινήτου για την προστασία των αρχαίων μνημείων που βρέθηκαν σε αυτό.
Μεταξύ άλλων, στο άρθρο 18 του Νόμου 4858/2021 προβλέπονται οι όροι και οι προϋποθέσεις για την αναγκαστική απαλλοτρίωση ακινήτου στο οποίο βρέθηκαν αρχαία μνημεία.
Η αναγκαστική απαλλοτρίωση ακινήτου στο οποίο βρέθηκαν αρχαία μνημεία μπορεί να γίνει υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου με κοινή απόφαση που θα λάβουν οι Υπουργοί Οικονομικών και Πολιτισμού και Αθλητισμού ύστερα από γνώμη του αρμόδιου Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου.
Το Ελληνικό Δημόσιο έχει τη δυνατότητα να προβεί στην αναγκαστική απαλλοτρίωση όλου ή μέρους του ακινήτου στο οποίο βρέθηκαν αρχαία μνημεία.
Το Ελληνικό Δημόσιο έχει επίσης τη δυνατότητα να προβεί στην απευθείας εξαγορά του αρχαίου μνημείου ή του ακινήτου μέσα στο οποίο υπάρχει αρχαίο μνημείο.
Ακόμη, το Ελληνικό Δημόσιο έχει τη δυνατότητα να προβεί στην μερική ή ολική αναγκαστική απαλλοτρίωση ή στην απευθείας εξαγορά των παρακείμενων ακινήτων, εάν αυτό είναι αναγκαίο για την προστασία των αρχαίων μνημείων.
Το Ελληνικό Δημόσιο μπορεί επίσης με αντίστοιχη υπουργική απόφαση και με την ίδια διαδικασία να προβεί στην αναγκαστική απαλλοτρίωση μέρους ή όλου ακινήτου ή στην απευθείας εξαγορά του ακινήτου για την προστασία αρχαιολογικών χώρων ή για την προστασία ιστορικών τόπων ή για τη διενέργεια ανασκαφών.
Η εξαγορά γίνεται κατά τη διαδικασία που προβλέπει το άρθρο 2 του ν. 2882/2001, δηλαδή του Κώδικα Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων ακινήτων, με τη διαφορά ότι εφόσον πρέπει να εκτιμηθεί η αξία αρχαίου μνημείου στην Επιτροπή του άρθρου 15 συμμετέχει υπάλληλος του Υπουργείου Πολιτισμού αντί του εμπειρογνώμονα που προβλέπει το άρθρο 15.
Εάν τα αρχαία μνημεία βρίσκονται μέσα σε ακίνητα ιδιοκτησίας ΟργανισμώνΤοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.), άλλων νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου(Ν.Π.Δ.Δ.), εκκλησιαστικών νομικών προσώπων, τότε τα αρχαία διατηρούνται και προστατεύονται χωρίς το Δημόσιο να υποχρεούται να προβεί σε αναγκαστική απαλλοτρίωση ακινήτου.
Την αποζημίωση της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης ή το τίμημα της απευθείας εξαγοράς που θα γίνει υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου οφείλει να καταβάλει το Ελληνικό Δημόσιο ή άλλο νομικό ή φυσικό πρόσωπο.
Ο ιδιοκτήτης του ακινήτου μπορεί να ασκήσει ένσταση κατά της ανωτέρω υπουργικής απόφασης σε προθεσμία 30 ημερών από την κοινοποίησή της προς αυτόν.
Επί της ενστάσεως θα κρίνει ο Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, ύστερα από γνώμη του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου.
Η εισήγηση της Υπηρεσίας για την ολική ή μερική απαλλοτρίωση ακινήτου στο οποίο υπάρχουν αρχαία ή για την απευθείας εξαγορά του ακινήτου με τα αρχαία μνημεία θα πρέπει να περιέχει αιτιολογημένη απόρριψη των άλλων λύσεων προστασίας των μνημείων, αρχαιολογικών χώρων ή ιστορικών τόπων, καθώς και τις βασικές κατευθύνσεις για τον τρόπο διατήρησης και ανάδειξής τους μέσα στο προς απαλλοτρίωση ακίνητο.
Ο ιδιοκτήτης έχει την ευχέρεια να δεχτεί να εισπράξει το ποσό της αποζημίωσης σε δόσεις, σε ομόλογα, σε είδος ή με κάθε άλλου είδους διακανονισμό που θα ορίζεται στην κοινή υπουργική απόφαση που θα εκδώσουν οι Υπουργοί Οικονομικών και Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Επιπλέον, ο ιδιοκτήτης έχει το δικαίωμα να δεχτεί την ανταλλαγή του ακινήτου του στο οποίο βρέθηκαν τα αρχαία με άλλο ακίνητο ίσης αξίας του Ελληνικού Δημοσίου ή του Ο.Τ.Α. ή να λάβει την αποζημίωση με άλλο νόμιμο τρόπο.
Για να συμβεί αυτό, θα πρέπει να εκδοθεί σχετική κοινή υπουργική απόφαση από τους Υπουργούς Οικονομικών και Πολιτισμού και Αθλητισμού, που θα εκτελεστεί από την αρμόδια Κτηματική Υπηρεσία του Δημοσίου.
Η απόφαση αυτή περί ανταλλαγής ακινήτων ή άλλου νόμιμου τρόπου αποζημίωσης μπορεί να προβλέπει και την καταβολή τμήματος της αποζημίωσης ή του τιμήματος που θα έχει καθοριστεί.
Το τμήμα της αποζημίωσης ή του τιμήματος στην ανταλλαγή ακινήτων μπορεί επίσης να καταβληθεί σε δόσεις ή με ομόλογα.
Η έκδοση των ομολόγων, οι ειδικότεροι όροι και οι προϋποθέσεις έκδοσής τους θα καθορίζονται με απόφαση του Υπουργού Οικονομικών.
Η ανεπιφύλακτη παραλαβή της αποζημίωσης σε είδος ή των ομολόγων ή της πρώτης δόσης ή του αντικειμένου του διακανονισμού σε δόσεις ή με ομόλογα ή σε είδος από τον ιδιοκήτη του ακινήτου με τα αρχαία μνημεία καθώς και η είσπραξη του τμήματος της αποζημίωσης ή του τιμήματος σε περίπτωση ανταλλαγής ακινήτων συνιστά έγγραφη συναίνεση του ιδιοκτήτη του ακινήτου για την αποζημίωσή του.
Για περισσότερες λεπτομέρειες και πιο εξειδικευμένες νομικές απαντήσεις για ζητήματα αποζημίωσης ακινήτου λόγω εύρεσης αρχαίων μπορείτε να επικοινωνήσετε με το ΔΙΚΗΓΟΡΟ ΣΤΕΦΑΝΟ ΑΣΛΑΝΙΔΗ.
Η απάντηση λοιπόν στο σημερινό μας ερώτημα είναι ότι η Ελληνική νομοθεσία προβλέπει την αναγκαστική απαλλοτρίωση ακινήτου ή την εξαγορά ακινήτου στο οποίο βρέθηκαν αρχαία.
Στέφανος Ασλανίδης Δικηγορος απαλλοτριωσεων 