Ο ιδιοκτήτης παρόδιου ακινήτου απαλλάσσεται από την υποχρέωση να αποζημιώσει το γειτονικό ακίνητο που απαλλοτριώνεται για τη διάνοιξη δημοτικής οδού εφόσον αμφισβητήσει εμπρόθεσμα την ωφέλεια που αποκτά το δικό του ακίνητο από τη διάνοιξη
Η σχετική προθεσμία είναι πολύ μικρή, μόλις δίμηνη. Αρχίζει από την έκδοση της απόφασης για την προσωρινή ή την απευθείας οριστική τιμή μονάδας αποζημίωσης του υπό απαλλοτρίωση ακινήτου.
Η αίτηση για την αμφισβήτηση του τεκμηρίου ωφέλειας του ιδιοκτήτη του παρόδιου ακινήτου από τη διάνοιξη της δημοτικής οδού και την απαλλαγή του παρόδιου ιδιοκτήτη από υποχρέωση αποζημίωσης γειτονικού ακινήτου μπορεί να γίνει είτε κατά τη συμμετοχή του στη δίκη για την οριστική τιμή μονάδας αποζημίωσης του υπό απαλλοτρίωση ακινήτου, είτε αυτοτελώς στο εφετείο ανεξαρτήτως της δίκης οριστικής τιμής μονάδας αποζημίωσης, είτε με ειδική διαδικασία που προβλέπει την υποβολή της αίτησης στον φορέα του έργου. Εφόσον αποδείξει την έλλειψη ωφέλειας από τη διάνοιξη της δημοτικής οδού για το ακίνητό του, ο ιδιοκτήτης απαλλάσσεται από την υποχρέωση που του είχε αρχικώς επιβληθεί να αποζημιώσει το γειτονικό ακίνητο που απαλλοτριώνεται.
Γιατί να υποβάλει όμως ο ιδιοκτήτης την αίτηση στο φορέα του έργου και όχι απευθείας στο εφετείο και να αποφύγει τη σχετική χρονοβόρο διαδικασία; Διότι εάν υποβάλει την αίτηση στο φορέα του έργου, θα συγκροτηθεί ειδική επιτροπή που θα εκτιμήσει κατ’ αρχάς την ωφέλεια ή μη του παρόδιου ακινήτου με διοικητική διαδικασία πριν τη δίκη. Έτσι ο ιδιοκτήτης του παρόδιου ακινήτου θα έχει διπλή ευκαιρία να αποδείξει την έλλειψη ωφέλειας για το ακίνητό του από τη διάνοιξη της δημοτικής οδού, αρχικά στη διοικητική διαδικασία και μετά στο εφετείο. Στη δίκη στο εφετείο, ο ιδιοκτήτης, έχοντας λάβει γνώση της κρίσης της επιτροπής, έχει μία δεύτερη ευκαιρία να αναπροσαρμόσει τα αποδεικτικά του μέσα καταλλήλως, την οποία θα στερούνταν αν προσέφευγε απευθείας στο εφετείο.
Ας δούμε όλα τα ανωτέρω μέσα από την τυπική διατύπωση μίας πολύ ενδιαφέρουσας δικαστικής απόφασης:
O φερόμενος ως ωφελούμενος ιδιοκτήτης παρόδιας ιδιοκτησίας που με την πράξη αναλογισμού υποχρεώνεται σε αποζημίωση τρίτων για το αφαιρούμενο τμήμα της ιδιοκτησίας τους, το οποίο είναι μεγαλύτερο από το οφειλόμενο ποσοστό συνεισφοράς τους σε γη, μπορεί να αποδείξει ότι δεν υπάρχει ωφέλεια για το ακίνητό του από την εν λόγω απαλλοτρίωση και να ζητήσει να απαλειφθεί η υποχρέωση, που του έχει επιβληθεί με την Πράξη αναλογισμού, χωρίς να εμποδίζεται από τη διάταξη του άρθρου 62 παρ.6 του ν.947/1979, που εξαιρεί από την εφαρμογή των διατάξεων περί τεκμηρίου ωφελείας των άρθρων 1 και 3 του Ν.653/1977, το πεδίο των πολεοδομικών απαλλοτριώσεων που γίνονται με βάση το νόμο αυτόν (Ν.947/1979) και τον μεταγενέστερο τούτου Ν. 1337/1983, αφού η εξαίρεση αυτή αφορά την υποχρεωτική εισφορά σε γη, και όχι την αποζημίωση του ιδιοκτήτη για το απαλλοτριούμενο (ρυμοτομούμενο) τμήμα του ακινήτου του, το οποίο είναι μεγαλύτερο από το οφειλόμενο ποσοστό συμμετοχής του σε εισφορά γης.
Εξάλλου, από τις διατάξεις του άρθρου 33 παρ 1 έως 3 του ν. 2971/2001 σαφώς προκύπτει ότι το τεκμήριο της ωφέλειας των ιδιοκτητών κατά τις διατάξεις του ν. 653/1977, είναι μαχητό και κρίνεται μετά την κήρυξη της απαλλοτρίωσης από το αρμόδιο για τον οριστικό προσδιορισμό της αποζημίωσης εφετείο, μετά από αίτηση, την οποία υποβάλλει ο εικαζόμενος ιδιοκτήτης ή ο αξιών δικαιώματα επί του απαλλοτριουμένου, εφόσον θεωρεί ότι δεν υφίσταται το τεκμήριο της ωφέλειας.
Το αίτημα αυτό για την αναγνώριση του ιδιοκτήτη του ακινήτου, το οποίο αποκτά πρόσωπο σε διανοιγόμενη οδό, ότι δεν είναι ωφελούμενος από την απαλλοτρίωση και έτσι δεν πρέπει να υποχρεωθεί σε αποζημίωση τρίτων ιδιοκτησιών ή σε αυταποζημίωση, όπως αντιθέτως αναγράφεται στον κτηματολογικό πίνακα της απαλλοτρίωσης , κατά τις διατάξεις του άρθρου 1 παρ.1 και του άρθρου 3 του ν.653/1977, υποβάλλεται εντός ανατρεπτικής προθεσμίας δύο μηνών από την έκδοση της απόφασης περί προσωρινού ή απευθείας οριστικού προσδιορισμού της αποζημίωσης , βραχυχρόνια προθεσμία που δεν αντίκειται στις διατάξεις των άρθρων 17, 20, 25 του Συντάγματος και 1 του Πρώτου Προσθέτου Πρωτοκόλλου της Ε.Σ.Δ.Α., είτε στα πλαίσια της δίκης του οριστικού προσδιορισμού της αποζημίωσης απαλλοτριωθέντος ακινήτου, οπότε το εφετείο είναι αρμόδιο να εξετάσει και το αίτημα αυτό κατά την ίδια διαδικασία, είτε και εκτός του πλαισίου της δίκης καθορισμού της οριστικής αποζημίωσης , με αυτοτελή αίτηση ενώπιον του αρμοδίου για τη δίκη αυτή εφετείου, κατά τη διαγραφόμενη, όμως, στη διάταξη του άρθρου 33 ν. 2971/2001 ειδική διαδικασία.
Στην τελευταία αυτή περίπτωση, η αυτοτελής αίτηση του ενδιαφερομένου πρέπει να υποβληθεί προς το φορέα του έργου για τη διόρθωση του κτηματολογικού πίνακα, μέσα στην ανατρεπτική προθεσμία των δύο (2) μηνών από την έκδοση της απόφασης περί προσωρινού ή απευθείας οριστικού προσδιορισμού της αποζημίωσης και παραπέμπεται μετά τη λήξη της προθεσμίας προς εξέταση σε τριμελή επιτροπή, η οποία συγκροτείται όπως ορίζεται στην παρ.3 του άρθρου 33 Ν.2971/2001 και προβαίνει το αργότερο εντός τριών (3) μηνών στη σύνταξη έκθεσης σχετικά με την ωφέλεια ή μη του ακινήτου λόγω του έργου, αιτιολογώντας πλήρως τους λόγους και συνδέοντάς τους ιδίως με τη δυνατότητα πρόσβασης του ακινήτου στο έργο ή τα έργα που περιλαμβάνονται στη ζώνη απαλλοτρίωσης , τη δημιουργία επιπτώσεων στις χρήσεις του ακινήτου και την κατά τις ισχύουσες διατάξεις αρτιότητα και οικοδομησιμότητά του (άρθρο 33 παρ.4 του Ν.2971/2001).
Ακολούθως, η ίδια αυτή αίτηση του ενδιαφερομένου ιδιώτη που υποβλήθηκε στο φορέα του έργου, για το οποίο κηρύχθηκε η απαλλοτρίωση , μαζί με την έκθεση της οικείας τριμελούς επιτροπής, καθώς και όλα τα στοιχεία της απαλλοτρίωσης αποστέλλονται από την αρχή που κήρυξε την αναγκαστική απαλλοτρίωση , σύμφωνα με την παρ.6 του ίδιου πιο πάνω άρθρου, στο αρμόδιο εφετείο και ο πρόεδρός του ορίζει αυτεπαγγέλτως δικάσιμο σε χρόνο όχι βραχύτερο από τριάντα (30) ημέρες ούτε μακρότερο από σαράντα (40) ημέρες από την κατάθεση των στοιχείων σ’αυτό, εφαρμοζομένων και στην περίπτωση αυτή των σχετικών με την επίδοση διατάξεων της παρ.3 του άρθρου 20 του ΚΑΑΑ.
Σε περίπτωση, όμως, που ο φορέας του έργου αρνείται, για οποιοδήποτε λόγο, τη συγκρότηση της παραπάνω τριμελούς επιτροπής, προκειμένου να τοποθετηθεί στα ζητήματα που ορίζει η παρ.4 του άρθρου 33 του ν. 2974/2001 και περαιτέρω η αρχή που κήρυξε την απαλλοτρίωση αθετεί την από την παρ.6 του ίδιου άρθρου υποχρέωσή της για αποστολή της παραπάνω αίτησης στο αρμόδιο εφετείο προς ορισμό δικασίμου, τότε, για την ταυτότητα του νομικού λόγου, ο ενδιαφερόμενος ιδιώτης μπορεί την αίτηση του αυτή, την οποία είχε υποβάλει εμπρόθεσμα στο φορέα του έργου, να την υποβάλει ο ίδιος, με σχετική κλήση του, στο αρμόδιο εφετείο, ζητώντας από τον πρόεδρό του τον προσδιορισμό δικασίμου.
Στέφανος Ασλανίδης Δικηγορος απαλλοτριωσεων 