Tο τεκμήριο ωφέλειας παρόδιου ιδιοκτήτη ακινήτου με πρόσωπο σε εθνική οδό που διανοίγεται είναι μαχητό. Ιδιοκτήτης δικαιούται αποζημίωση λόγω απαλλοτρίωσης εφόσον αποδείξει ότι στην πραγματικότητα υφίσταται ζημία και δεν ωφελείται από τη διάνοιξη της εθνικής οδού.
Μία από τις μεγαλύτερες αδικίες της νομοθεσίας των αναγκαστικών απαλλοτριώσεων ήταν η υποχρεωτική αυτοαποζημίωση του ιδιοκτήτη ακινήτου μόνο και μόνο επειδή το ακίνητο του αποκτούσε πρόσβαση στην εθνική οδό που διανοιγόταν, χωρίς να εξετάζεται εάν η αξία του ακινήτου πράγματι αναβαθμιζόταν από την απαλλοτρίωση ή μήπως προκαλείτο ζημία σε αυτό ιδίως λόγω σοβαρού περιορισμού ως προς την αρτιότητα και την οικοδομησιμότητα του ακινήτου,
Ο νόμος προέβλεπε ότι σε κάθε διάνοιξη εθνικής οδού όποιο ακίνητο αποκτούσε πρόσωπο στην εθνική οδό ωφελούνταν και αυξανόταν η αξία του. Εφόσον όμως αυξανόταν η αξία του ακινήτου επειδή αποκτούσε πρόσβαση στην εθνική οδό, συνέτρεχε περίπτωση αυτοαποζημίωσης του ακινήτου για τμήμα της έκτασης που απαλλοτριωνόταν για τη διάνοιξη. Ο ιδιοκτήτης δεν είχε τη δυνατότητα να αποδείξει ότι στην πραγματικότητα το ακίνητο του ζημιώθηκε από τη διάνοιξη της εθνικής οδού και ότι λόγω της ζημία που υφίστατο θα έπρεπε να αποζημιωθεί λόγω αναγκαστικής απαλλοτρίωσης.
Επρόκειτο δηλαδή για μία νομική κατασκευή μετατόπισης μέρους της δαπάνης απαλλοτρίωσης στους παρόδιους ιδιοκτήτες χωρίς να του δίνεται η δυνατότητα να αποδείξουν ότι δεν είχαν όφελος από τη διάνοιξη της εθνικής οδού.
Οι ίδιες διατάξεις περί αυτοαποζημίωσης παρόδιου ιδιοκτήτη ίσχυαν και σε κάθε άλλη διάνοιξη επαρχιακής ή δημοτικής οδού.
Ευτυχώς κάποια στιγμή τα δικαστήρια άρχισαν να δέχονται ότι αυτές οι πονηρές νομικές κατασκευές περί υποχρεωτικής αυτοαποζημίωσης μέρους του ακινήτου που απαλλοτριωνόταν λόγω αύξησης της αξίας του από την απαλλοτρίωση, που σημαίνει ότι ο ιδιοκτήτης χάνει τμήμα του ακινήτου του σε απαλλοτρίωση χωρίς αποζημίωση (αυτοαποζημιώνεται!) δεν συνάδουν με τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα κατά το διεθνές δίκαιο.
Έκριναν λοιπόν ότι πρόκειται για μαχητό τεκμήριο ωφέλειας παρόδιου ιδιοκτήτη και με τη νομική αυτή κρίση έδωσαν τη δυνατότητα στον παρόδιο ιδιοκτήτη να αποδείξει ότι το ακίνητό του δεν ωφελείται από την απαλλοτρίωση και να διεκδικήσει αποζημίωση.
Ας δούμε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από μία απόφαση του Αρείου Πάγου που αντιμετώπισε με επιτυχία το σκόπελο της υποχρεωτικής αυτοαποζημίωσης ιδιοκτήτου ακινήτου που απαλλοτριώνεται και έκρινε για μαχητό τεκμήριο ωφέλειας παρόδιου ιδιοκτήτη :
«Οι διατάξεις του άρθρου 1 παρ. 1, 3 και 4 του ν. 653/1977, που εισάγουν αμάχητο τεκμήριο ωφέλειας, για τα ακίνητα που αποκτούν πρόσοψη επί των διανοιγομένων εθνικών οδών, η ισχύς των οποίων επεκτάθηκε, με το άρθ. 62 παρ. 9 και 10 Ν. 947/1979 και στις νέες χαράξεις και διαπλατύνσεις των εθνικών οδών και στους επαρχιακούς και δημοτικούς δρόμους, αντίκεινται στο άρθρο 1 του Πρώτου (Πρόσθετου) Πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), η οποία, μετά την επικύρωσή της με το ν.δ. 53/ 1974 αποτελεί εσωτερικό δίκαιο και υπερισχύει από κάθε άλλη διάταξη του εσωτερικού δικαίου, άρα και της προαναφερόμενης διάταξης του ν. 653/1977 (άρθρ. 28 παρ. 1 Συντάγματος).
Ωστόσο, το τεκμήριο αυτό δεν καταργείται, αλλά εξακολουθεί να ισχύει πλέον ως μαχητό και συνεπώς, αν οι παρόδιοι ιδιοκτήτες θεωρούν ότι δεν ωφελούνται από την απαλλοτρίωση , μπορούν να το καταρρίψουν, αποδεικνύοντας ότι δεν ωφελούνται και να διεκδικήσουν την αντίστοιχη αποζημίωση , ήτοι ρύθμιση που προβλέπεται ρητά πλέον και από το άρθρο 33 ν. 2971/ 2001.
Από το συνδυασμό των διατάξεων των παραγρ. 1 και 4 του άρθρου 33 του Ν. 2971/2001 προκύπτει ότι τα στοιχεία για την ωφέλεια ή μη του ακινήτου διευρύνονται και εκτός από την πρόσοψη επί της διανοιγόμενης οδού, που προέβλεπε ο νόμος 653/1977, ορίζονται, (ενδεικτικά), και η δυνατότητα πρόσβασης του ακινήτου στο έργο ή στα έργα που περιλαμβάνονται στη ζώνη απαλλοτρίωσης , η δημιουργία επιπτώσεων στις χρήσεις του ακινήτου και η, κατά τις ισχύουσες διατάξεις, αρτιότητα και οικοδομησιμότητα του ακινήτου.
Στην προκειμένη περίπτωση το Εφετείο δέχθηκε ανελέγκτως με την προσβαλλόμενη απόφασή του τα ακόλουθα πραγματικά περιστατικά: …Δυνάμει της υπ’αριθμ. ….. αποφάσεως του Γενικού Γραμματέα της Περιφέρειας ……, η οποία δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ …. τεύχος Δ’, κηρύχθηκε αναγκαστική απαλλοτρίωση , υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου, για λόγους δημοσίας ωφελείας και με δαπάνες αυτού, που θα αντιμετωπιστούν από τις πιστώσεις του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΣΑΕΠ ….. , αρ. έργου …..), καθώς και των παρόδιων ιδιοκτητών και ειδικότερα για την κατασκευή του έργου «Βελτίωση της Εγνατίας Οδού Νο .. τμήμα ……» υποτμήμα ….., συνολικής εκτάσεως 98.819,88 τ.μ., η οποία βρίσκεται στο Νομό ….. και εικονίζεται με κλίμακα 1:2000 στο από Ιανουάριο … κτηματολογικό διάγραμμα και στον αντίστοιχο κτηματολογικό πίνακα της Δ/νσης Δημοσίων Έργων της Περιφέρειας ……, που έχουν συντάξει οι ανάδοχοι μελετητές …… και έχει θεωρήσει ο Προϊστάμενος της Δ/νσεως Δημοσίων Έργων της Περιφέρειας …… στις ….. και με κλίμακα 1:500 στα από Δεκέμβριο …. κτηματολογικά διαγράμματα του ΥΠΕΧΩΔΕ, που έχουν συντάξει οι ανάδοχοι μελετητές ….. και έχει θεωρήσει ο ως άνω Προϊστάμενος της Δ/νσης Δημοσίων Έργων της Περιφέρειας ….. στις …., ακολούθως δε, διορθώθηκαν ο αρχικός κτηματολογικός πίνακας και τα αντίστοιχα κτηματολογικά διαγράμματα, δυνάμει της υπ’ αριθμ. ….. απόφασης του Γενικού Διευθυντή της Περιφέρειας .
Στην έκταση που απαλλοτριώνεται περιλαμβάνεται και η υπ’ αριθμ. ….. ιδιοκτησία, η οποία ανήκει στο αιτούν νομικό πρόσωπο με την επωνυμία «…..» και με διακριτικό τίτλο «…..». Από την ιδιοκτησία αυτή, εμβαδού 685 τ.μ., απαλλοτριώθηκε τμήμα εκτάσεως 320,86 τ.μ. και έκταση 181,96 τ.μ. θεωρήθηκε ως αυτοαποζημιούμενη, λόγω της ωφελείας που θεωρείται ότι επήλθε στο εναπομένον τμήμα του ακινήτου εκτάσεως 364 τ.μ. περίπου.
Η απαλλοτριωτέα έκταση, στην οποία περιλαμβάνεται και η άνω υπ’ αριθμ. …. ιδιοκτησία, βρίσκεται σε περιοχή εκτός σχεδίου πόλεως, αλλά εντός Γ.Π.Σ., που είναι χαρακτηρισμένη ως ΒΙΟΤΕΧΝΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΒΙ.ΗΑ. ΒΙΟ.ΠΑ ΠΡΟΣ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗ και σ’ αυτήν υπάρχουν εγκαταστάσεις εκθέσεων διαφόρων εταιριών, καταστημάτων, αντιπροσωπειών και βιοτεχνικοί χώροι.
Το επίδικο ακίνητο πριν την απαλλοτρίωση είχε πρόσωπο και άμεση πρόσβαση στην εθνική οδό …., ήταν μη άρτιο και μη οικοδομήσιμο, με καθορισμένη χρήση γης ως «χώρος σταθμού λεωφορείων». Μετά την απαλλοτρίωση το εναπομένον τμήμα του ακινήτου, εκτάσεως 364 τ.μ. παραμένει μη άρτιο και μη οικοδομήσιμο και ουσιαστικά καθίσταται άχρηστο, λόγω της μεγάλης μείωσης του εμβαδού του.
Η επιτροπή του άρθρου 33 ν. 2971/ 01 στη σχετική έκθεσή της ομόφωνα εισηγείται την άρση. της υποχρέωσης προς αυτοαποζημίωση, διότι, «λόγω της μεγάλης μείωσης του εμβαδού του ουσιαστικά αχρηστεύεται».
Σύμφωνα με την προσκομιζόμενη μετ’ επικλήσεως από …….. τεχνική έκθεση του ….., τοπογράφου μηχανικού, η ζημία του ακινήτου λόγω της απαλλοτριώσεως , εκτιμάται σε ποσοστό 44,32%. Το καθ’ ου Ελληνικό Δημόσιο συνομολογεί ότι η άνω … ιδιοκτησία δεν ωφελείται.
Από τα ανωτέρω εκτεθέντα, αποδεικνύεται, κατά την κρίση του Δικαστηρίου, ότι η ένδικη απαλλοτρίωση ουδεμία στην πραγματικότητα επέφερε ωφέλεια στην εναπομείνασα …. ιδιοκτησία του αιτούντος και συγκεκριμένα δεν αυξήθηκε η αξία ή η εκμεταλλευσιμότητά της, ούτε επηρεάστηκε θετικώς οποιοδήποτε προσδιοριστικό της αξίας του ακινήτου στοιχείο.
Κατόπιν των ανωτέρω, συνάγεται ότι δεν υφίσταται το τεκμήριο ωφελείας υπέρ της άνω απαλλοτριωθείσης ιδιοκτησίας του αιτούντος, αφού, από τα ως άνω εκτιθέμενα, προκύπτει ότι αυτό αντίθετα ζημιώθηκε από την απαλλοτρίωση …».
Στέφανος Ασλανίδης Δικηγορος απαλλοτριωσεων 
3 Comments
Τα σχόλια είναι απενεργοποιημένα.